Notka o „Balzaku i chińskiej krawcównie” Dai Sijie

Z historią opowiedzianą w „Balzaku i chińskiej krawcównie” spotkałam się jako szczyl, zupełnie przypadkiem, gdy szacowne grono pedagogiczne, nie wiedzieć czemu, może w ramach eksperymentu na zwierzętach, postanowiło wysłać grupkę pryszczatych nastolatków do kina akurat na ten film. Z perspektywy czasu ośmielam się twierdzić, że produkcja ta, choć dość przyjemna w odbiorze i momentami zachwycająca nawet dla niewyżytych licealistów (najlepszym dowodem na wrażenie jakie film pozostawia jest fakt, że przeszło 15 lat później dość dobrze go pamiętam, a zazwyczaj mam sklerozę), porusza jednak kwestie zbyt poważne by młody żółtodziób ogarnął je swym małym rozumkiem.

Co prawda fabularnie i językowo historia jest dość prosta: to opowieść o dojrzewaniu uczuciowym dwóch nastolatków skazanych na reedukację w czasie rewolucji kulturalnej w CHRL. Autor troskliwie prowadzi czytelnika za rączkę, wyjaśniając też pobieżnie, czym ówczesne czasy były i skąd wzięły się problemy bohaterów. Na tym poziomie historia jest prosta. Trudniejszą częścią jest zrozumienie motywacji bohaterów (zwłaszcza tytułowej krawcówny), które nie są przedstawione w tekście wprost, a wyczytanie ich między wierszami, wyłuszczenie subtelności, wymaga już trochę wysiłku.

Z niekłamaną przyjemności wróciłam po latach do książkowej wersji, odnajdując w niej, w przeciwieństwie do młodzieńczego, powierzchownego zauroczenia zaskakująco (jak na tak prostą historię) głębokie przesłanie.

---

Dai Sijie „Balzac i chińska krawcówna”, przeł. Maria Braunstein, MUZA, Warszawa, 2001

Meh :/

To musiał być Nobel polityczny.

Znowu Lisa. „Miłość Peonii”

Z każdą kolejną przeczytaną książką Lisy See rośnie moje zaskoczenie.  Nie dziwi mnie już wcale fakt, że w gatunku tych czysto rozrywkowych to świetne książki. Gdyby takimi nie były, autorka nie cieszyłaby się przecież takim powodzeniem*. Jednakże bogactwo informacji na temat kultury i historii Chin, refleksje na temat losu tamtejszych kobiet, ukryte pod płaszczykiem łzawej romansowej fabuły, wzbudzają szacunek. Trzeba tylko mieć wystarczająco dobrych chęci, by zobaczyć w tej książce coś więcej niż sercowe perypetie nastoletniej kozy.

Tytuł powieści jest zwodniczy. Już z „Kwiatu śniegu i sekretnego wachlarza” podśmiewałam się szyderczo, gdyż z powodzeniem może służyć jako odstraszacz wrogów literatury kobiecej, a występujący tu czasem gościnnie Hieronim Truchło ujrzawszy ten tytuł odwrócił się na pięcie i uciekł. Cóż więc mogę rzec o czymś co nosi tak sugestywny tytuł jak „Miłość Peonii” ? Jednakże uznając powieść za zwykły romans, nie można się bardziej mylić.

Lisa See „Kwiat Śniegu i sekretny wachlarz”

Mówi się, że mężczyźni mają żelazne serca, natomiast serca kobiet zrobione są z wody. Bardzo dobrze widać to na przykładzie pisma mężczyzn i kobiet. Męskie pismo składa się z ponad pięćdziesięciu tysięcy znaków – każdy z nich jest inny, każdy pełen głębokich znaczeń i niuansów. Nu shu ma mniej więcej sześćset znaków, którymi posługujemy się fonetycznie, jak dzieci, budując z nich koło dziesięciu tysięcy słów. Poznanie i zrozumienie pisma mężczyzn zajmuje całe życie, natomiast my uczymy się swojego jako dziewczynki i nadajemy wyrazom znaczenie w zależności od kontekstu. Mężczyźni piszą o zewnętrznym świecie literatury, rachunków i zbiorów, a kobiety o wewnętrznym świecie dzieci, codziennych zajęć i uczuć. Mężczyźni z domu Lu chlubili się płynną znajomością nu shu, jaką wykazywały się ich kobiety, a także ich biegłością w haftowaniu, chociaż te zdolności były akurat tak ważne dla przetrwania rodu jak pierdnięcie świni.*

O Lisie See już pisałam, aczkolwiek nie pamiętam czy zrzędziłam. Mam jakieś mętne przebłyski pamięci podpowiadające, że książka poprzednio czytana była dobra. I nic więcej. To zapewne znaczy też, że niespecjalnie bardzo się wtedy piekliłam, bo tego akurat bym nie zapomniała. Owszem, zrzędzenie i ciskanie obelgami to moja specjalność, ale staram się opierać moje utyskiwania na konkretnych zarzutach i to dobrze przemyślanych. Toteż fragmenty, które mnie zirytowały, zniesmaczyły bądź odrzuciły, głęboko zapadają w pamięć. Inaczej zaś jest z książką jedynie (i aż) dobrą w kategorii czysto rozrywkowej beletrystyki.

„Wojna Opiumowa” & „Księżycowy Kamień” José Frèches

Oto namacalny dowód (książkę można sobie przecież pomacać, nawet powąchać, albo dopuścić się innych czynów lubieżnych) na to, że od ekspertyzy w danej dziedzinie (tu sinologia) do literatury daleka, wyboista droga. A czasem takiej drogi wcale nie ma. Wtedy lepiej, żeby taki ekspert został sobie na przykład kustoszem w muzeum orientalnym, a nie wtryniał się na siłę w literaturę, bo z tego może zrodzić się potwór. A monstrualność jego objawi się pod postacią awanturniczej fabuły kpiącej sobie z zasad prawdopodobieństwa, mnogości bohaterów, których poglądy religijne – w przypadku „Imperium Łez” związane nierozłącznie z seksem (wrócimy do tego) – ewoluują szybciej niż pokemony, a wszystko to okraszone stylem popadającym miejscami w kicz.

Lisa See „Dziewczęta z Szanghaju”

A jednak zmieniłyśmy się obie. Widzę siebie – trzydziestodwuletnią, już niemłodą matkę, ale zadowoloną z siebie kobietę. Moja siostra to kwiat w pełni rozkwitu. Wciąż płonie w niej pragnie, żeby na nią patrzono i ją podziwiano. Im więcej tego dostaje, tym więcej potrzebuje. Nigdy się nie nasyci.*

„Dziewczęta z Szangahaju” to przede wszystkim historia burzliwej relacji dwóch sióstr, które mimo znacznych różnic charakterów, priorytetów, celów życiowych i przeciwności losu, pozostają dla siebie wsparciem.

Urocze.

Więź między tymi dwiema kobietami sceptycznemu czytelnikowi wyda się wręcz nierealna (i nie można go za to winić). Bez wdawania się w szczegóły powiem tylko, że wzajemne niesnaski, rywalizacja i przewiny (zwłaszcza młodszej, egoistycznej i dość głupiej May) są zbyt duże, by siostrzana miłość przetrwała. Jest to jednak spojrzenie zachodniego odbiorcy.

Mo Yan „Kraina wódki”

Skończywszy lekturę „Krainy Wódki” po wielu perypetiach, stwierdzam obelżywie, że bardziej frapująca niż jej treść, była sama historia mojego obcowania z tym czymś. Wiem, że brzmi to niejasno, toteż już śpieszę z wyjaśnieniami.

Z „Wódką” zaczęłam zapoznawać się pewnego mroźnego lutowego dnia w 2013 roku. To znaczy, wtedy sięgnęłam po książkę i radośnie zapakowałam do torebki, by móc obcować z nią w tramwaju. Szybko zorientowałam się, że to był potworny błąd. Dzieło torebkowe ma charakteryzować się lekkością zarówno dosłowną jak i metaforyczną, gdyż wybrzuszone szyny oraz karkołomny pęd (czasem zdarza się i więcej niż 20km/h) motorniczego, wprawiający ostatni wagon w uprzykrzające lekturę turbulencje, nie sprzyjają skupianiu się na głębi treści, ani zapamiętywaniu przeczytanego tekstu. Brnęłam jednak uparcie, po parę stron dziennie, nie odczuwając przy tym specjalnie głębszych emocji poza znudzeniem. Czasem mnie też mdliło, ale przyczyną mógł być tramwaj a nie „Wódka”. Kto wie.

Guo Xiaolu „20 odsłon zachłannej młodości” czyli o tym, jak okazałam się być zbyt stara, by zrozumieć młodzieńcze ambicje.

„20 odsłon zachłannej młodości” to zlepek scen z życia młodej Chinki, która za wszelką cenę pragnie się wyrwać z wiejskiego marazmu. Nie jest to odkrywczy temat: topos parweniusza pragnącego osiągnąć coś w życiu, przybywając do stolicy, jest wyświechtany z każdej strony. Ale w zamian, ma on tyle możliwych wariantów, że z dobrze poprowadzoną narracją i odpowiednią kreacją psychologiczną bohaterów może być wciąż pouczającą lub, przynajmniej, interesującą lekturą. Czy tak jest w przypadku książki Guo Xiaolu?

Cóż, nie owijając w bawełnę: nie! Ale nie będę się nad nią z tego powodu znęcać, bo sama autorka, pracując nad przekładem, wytyka w posłowiu najistotniejszą wadę książki:

[…] nie byłam już zadowolona z oryginalnego chińskiego tekstu. Starsza o dziesięć lat nie zgadzałam się z młodą dziewczyną, która go popełniła.  Podobnie jak sam Pekin i całe Chiny, zmieniło się też jej spojrzenie na świat. Najchętniej przeredagowałabym każde zdanie mojej chińskiej opowieści, by zatrzeć niedojrzałość młodej autorki, która tak niewiele wiedziała o świecie. Chciałam, żeby Fenfang, bohaterka książki, w dalszym ciągu z takim samozaparciem starała się do czegoś w życiu dojść, ale żeby jednocześnie wydoroślała.*

Wstrętna i płytka opinia o „Pekińskiej komie” Ma Jiana

Jakbym chciała podsumować bardzo krótko ostatnią lekturę, to pierwsze zdanie, jakie przychodzi na myśl brzmi: „Pekińska koma” – książka, z którą walcz

Większej nie było.

Jakbym chciała podsumować bardzo krótko ostatnią lekturę, to pierwsze zdanie, jakie przychodzi na myśl brzmi: „Pekińska koma” – książka, z którą walczyłam miesiąc. Niestety, wyrażenie to w żaden sposób nie oddaje czytelniczych wrażeń, a wręcz zaciemnia obraz, bo można odnieść wrażenie, że książka jest męcząca. Co niekoniecznie musi być prawdą, choć temat jest ważki (protesty na placu Tienanmen w 1989 roku) i mimo faktu, że to ciężka cegła (700 stron). Podejrzewam, że z tego powodu sięgną po nią tylko osoby mniej lub bardziej zainteresowane tematem.  Ci, którzy szukają lekkiej i zabawnej rozrywki, prawdopodobnie na nią nie trafią, a jeśli im się napatoczy jakimś cudem, odradzam lekturę.

Nie wiem, jak ująć poważną treść „Pekińskiej komy”, by nie powiało banalnością. Powiedzieć, że masakra na Tienanmen jest wciąż żywym świadectwem okropności totalitarnego ustroju, że pokazuje życie normalnych obywateli w nienormalnej sytuacji, że to bezkompromisowe potępienie nieludzkiej władzy i pochwała indywidualnego bohaterstwa? Wszystkie te etykietki upraszczają i trywializują treść dzieła bardzo złożonego, a przy tym śmiertelnie poważnego. Nawet przy bardzo złej woli mojego szyderczego ja, przez 700 stron nie znalazłam nic do obśmiania. Niebywałe.