Barbara Demick „Światu nie mamy czego zazdrościć”

Będzie krótko. I wyjątkowo poważnie, jak na mnie. Tym razem naprawdę nie kłamię, bo nie ma sensu się rozwodzić na temat książki, którą po prostu trzeba przeczytać. Próbując w czasie lektury, zakreślać co lepsze fragmenty w celu napisania ewentualnej reklamy, zorientowałam się dość szybko, że w ten sposób zaznaczę po prostu całą książkę. A przecież nie będę przepisywać trzystu stron na potrzeby recenzji.

„Światu nie mamy czego zazdrościć” to reportaż, ale nie ten z tych nudnych wyliczeń danych statystycznych, ani nie relacja z podróży zmanierowanego dziennikarza, który postrzega wszystko przez pryzmat swoich poglądów. Podtytuł brzmi: „Zwyczajne losy mieszkańców Korei Północnej” i właśnie o tym jest książka. Problematyka sytuacji w KRLD jest ukazana na przykładzie biografii i wspomnień kilku zwykłych osób, którym udało się uciec z północy. Mamy okazję poznać ich indywidualne historii, i choć ich pochodzenie i powody podjęcia decyzji o ucieczce były różne, wszystkie przypadki potwierdzają tezę, że życia w KRLD, życiem nie można nazwać.

Tak, wiem, patrzę z perspektywy człowieka zachodu.

Sami uciekinierzy podobno mają tendencję do bronienia Korei Północnej gdy jest ona krytykowana. Choć to pewnie to wciąż niedoleczone pozostałości wpajanej im od dziecka ideologii. O propagandzie i o mechanizmach jej działania na poszczególne jednostki, jest w książce dużo. Bodajże to pierwszy reportaż, który dał mi satysfakcjonującą odpowiedź na pytanie, jak to możliwe, że ci ludzie, zdrowi (do czasu) i często inteligentni, w większości dają sobą manipulować. A fakt, że poznajemy to wszystko na przykładzie losów pojedynczych ludzi, a nie bezimiennej masy, sprawia, że poruszane tematy przestają wydawać się abstrakcyjne.

Tak na przykład o wiele bardziej przemawia do mnie opis pięcioletniej dziewczynki plującej na rączki i smarującej sobie plwociną twarz, żeby udać płacz po śmierci Kim Ir Sena, niż krążące po internecie zdjęcia płaczącego tłumu żałobników, wśród których nie jestem w stanie odróżnić symulantów od szczerze płaczących.

Oczywiście bez ogólników się nie obejdzie. W tym przypadku jednak, zamiast zwyczajowych komunałów o praniu mózgu, dostajemy obrazowe przykłady, jak na przykład treść zadań z matematyki, które rozwiązują dzieci w już w początkowym etapie edukacji:

„Ośmiu chłopców i dziewięć dziewczynek śpiewa pieśni na cześć Kim Ir Sena. Ile dzieci śpiewa te pieśni?
„Dziewczynka jest łączniczką naszych oddziałów partyzanckich walczących z okupantem japońskim. Meldunki przenosi w koszyku, w którym ma pięć jabłek. Zatrzymuje ją japoński żołnierz i kradnie jej z koszyka dwa jabłka. Ile jabłek zostało dziewczynce w koszyku?”
„Trzej żołnierze Koreańskiej Armii Ludowej zabili trzydziestu żołnierzy amerykańskich. Jeśli każdy z nich zabił tyle samo żołnierzy, ilu Amerykanów zabił jeden żołnierz koreański?”*

Takie przykłady mówią więcej niż uczone teorii o technikach propagandy komunistycznej. Tak samo jak poniższe zdjęcie (widok z satelity na obie Koree nocą) również umieszczone w książce, wyraża więcej, a przynajmniej bardziej przystępnie, na temat stanu kraju, niż naukowe wywody ekspertów ekonomii:

Zdjęcie satelitarne (NASA)

Czy „Światu nie mamy czego zazdrościć” jest odkrywcze? Być może nie: wiele informacji podanych w treści, można znaleźć we wcześniejszych publikacjach. Nawet autorka posiłkuje się nimi, w celu weryfikacji podanych jej informacji. Ale jeszcze nigdy nie spotkałam się z opracowaniem, w którym problem KRLD był podany w sposób tak ludzki i realny. Takoż, od dziesięciu lat nie zdarzyło mi się rozbeczeć nad książką.

*Barbara Demick „Światu nie mamy czego zazdrościć”; tłum. Agnieszka Nowakowska, Czarne, Wołowiec, 2011, str. 143